Monitoring Przemysłowy. Przeciętny Londyńczyk jest nagrywany 300 razy dziennie. W całej Wielkiej Brytanii działają już cztery miliony kamer (monitoring CCTV). Ale zamiast udaremniać przestępstwa, budują społeczeństwo podejrzliwości i strachu przed obcymi.
Śmierci Joe Van Holsbeeka, belgijskiego nastolatka zasztyletowanego przez dwóch polskich rówieśników, kamery na dworcu w Brukseli przyglądały się bacznie. Dzięki nim schwytanie obu sprawców zajęło zaledwie kilka dni.
Monitoring wideo, czyli sieci kamer instalowanych w miejscach publicznych (CCTV), coraz częściej staje się głównym bohaterem wydarzeń. Raz są to wydarzenia dramatyczne, jak śmierć Joego, raz błahe - jak informacja, że za pomocą kamer pilnujących Muzeum Pergamońskiego w Berlinie podglądano prywatne mieszkanie kanclerz Angeli Merkel.
W Wielkiej Brytanii furorę zrobiła w kwietniu historia bezdomnego z Sheffield Keitha Rose’a, z którego oko kamery uczyniło przestępcę. Pechowiec Rose na chwilę zamienił sień nieczynnego oddziału banku Lloyds TSB w gniazdko miłosne dla siebie i swojej sikoreczki (tożsamość nieustalona). Nikogo nie niepokojąc, oddali się tam oralnemu czynowi lubieżnemu.
Pech chciał, że wybryk zarejestrowała kamera strzegąca wejścia do banku. Następnego dnia kierowniczka oddziału złożyła doniesienie o przestępstwie. Sąd grodzki skazał Rose’a na 50 funtów grzywny i 75 funtów kosztów procesowych. Szczęśliwie dla kochanka, który tłumaczył, że „zapomnieli o kamerze”, sąd apelacyjny uznał, iż kamera to nie świadek, a pani kierownik oglądająca taśmy, kiedy już było dawno po wszystkim, też świadkiem nie jest. A skoro nie ma świadków, to niczyja moralność nie ucierpiała i o żadnym przestępstwie nie ma mowy.
Pozornie nieistotny przypadek Keitha Rose’a to ważny precedens dla Brytyjczyków, którzy żyją w kraju o największym zagęszczeniu kamer na świecie. Nikt nie wątpi, że nadchodzi epoka wielkiego podglądania. Wielka Brytania jest poligonem takiej właśnie przyszłości - statystyczny mieszkaniec Wysp jest nagrywany aż 300 razy dziennie, a w samym londyńskim metrze działa 6000 kamer.
W ciągłym użyciu
Dla ekipy Tony'ego Blaira instalowanie kamer CCTV to misja dziejowa. Zamysł jest prosty - zaprowadzić na ulicach Królestwa trwały ład i bezpieczeństwo. Kamery obserwują Brytyjczyków na ulicach, na dworcach i przystankach, na lotniskach, autostradach, stacjach benzynowych, parkingach.
Oczy kamer przyglądają się pasażerom metra i autobusów miejskich, a nawet taksówek. Skanują tablice rejestracyjne samochodów, twarze klientów wielkich centrów handlowych i małych hinduskich sklepików z mydłem i powidłem. Znajdziesz je na stadionach - to oczywiste - ale i w osiedlowej siłowni. W bibliotece publicznej, w szkole, w nocnym klubie. I szkoły, i kluby instalują kamery nawet w toaletach. O ich obecności informują tabliczki - taki jest wymóg prawa.
Nigdzie nie można się poczuć bardziej osaczonym niż w automatycznej, bezzałogowej kolejce łączącej terminale lotniska Gatwick. W metalowym pudle wagonu są tylko pasażerowie, kamery i głośniki, z których na przemian płyną reklamy i ostrzeżenia o pracy urządzeń CCTV. Socjolog i kryminolog Clive Norris, badacz "społeczeństwa nadzoru" z uniwersytetu w Sheffield, osiem lat temu oszacował liczbę kamer w Wielkiej Brytanii na mniej więcej cztery miliony.
Zgadnij, co mam w środku
Kamerowe szaleństwo wybuchło w 1993 roku. W lutym tamtego roku Wyspami wstrząsnęła historia potwornej zbrodni popełnionej na trzyletnim Jamiem Bulgerze przez dwóch 10-letnich zwyrodnialców. Porwali chłopczyka z jednego z centrów handlowych pod Liverpoolem, po czym bestialsko zamęczyli. Kamery zainstalowane w centrum handlowym dostarczyły zdjęć z chwili uprowadzenia. Choć nie zapobiegły zbrodni, uznano je za niezastąpione narzędzie walki z przestępczością.
W drugiej połowie lat 90. kamery pochłaniały prawie 80 procent wydatków budżetowych na prewencję. W oficjalnych dokumentach wychwalano zalety kamer pod niebiosa, przekonując opinię publiczną, że ultranowoczesna technologia zada przestępczości śmiertelny cios. Poskutkowało, przynajmniej jeśli chodzi o nastawienie społeczeństwa. Dziś za kamerami opowiada się niemal 90 procent Brytyjczyków.
Kamera kamerze nierówna. A szczególnie nierówna jest zwykła kamera tej połączonej z komputerem. Kiedy obraz przez nią dostarczany spotyka się ze specjalistycznym oprogramowaniem i bazą danych zgromadzoną w komputerze, zaczyna się wyższa szkoła jazdy. Jazdy na granicy swobód obywatelskich i prawa do prywatności.
Od 2003 roku w centrum Londynu obowiązuje congestion charge – opłata od korków. Płacą ją właściciele aut, które zostaną sfilmowane przy wjeździe do płatnej strefy. Obraz z kamer przekazywany jest do centralnego komputera. Tam odpowiednie oprogramowanie odcyfrowuje numery rejestracyjne pojazdów, następnie lista sfilmowanych numerów przyporządkowywana jest liście kierowców, którzy uiścili opłatę. Dane o tym, który numer rejestracyjny należy do którego kierowcy, pochodzą z centralnej bazy dowodów rejestracyjnych i praw jazdy. Przy okazji sprawdza się, czy tablica jest zgodna z samochodem – dzięki temu do Londynu nie wjeżdżają już kradzione auta na fałszywych numerach.
System rozpoznawania tablic rejestracyjnych zostanie w tym roku rozszerzony na wszystkie samochody w Wielkiej Brytanii. Obraz z kamer rozmieszczonych przy drogach ma być przechowywany przez pięć lat. Przez ten czas każda nasza podróż samochodem będzie do odtworzenia. Co roku do archiwów systemu trafiać ma 18 miliardów zapisów.
A